همل جییند از قهرمانان بلوچ است که بخاطر صیانت وطن خویش از یوغ استعمار
پرتغالی ها پرچم استکبار ستیزی برافراشت و نهایتا به شهادت رسید.
ز فیض سرمه حیرت در این تماشاگاه یکی شده است چو آیینه خوب و زشت مرا
همل جییند از قهرمانان بلوچ است که بخاطر صیانت وطن خویش از یوغ
استعمار پرتغالی ها پرچم استکبار ستیزی برافراشت و نهایتا به شهادت رسید.
به گفته پیران زمانگ و داستانهای مکتوب همل بر بسیاری از قسمت های
ساحلی بلوچستان حکومت میکرده و از طریق لنج های خود که در حوزه خلیج فارس و آفریقا
به تجارت مشغول بوده اند، امرار معاش میکرده و به رتق و فتق امور میپرداخته است.
تاریخ زندگی همل همزمان با دوران حکومت شاه طهماسب صفوی بر ایران بوده است.
پرتغالی ها اولین استعمارگرانی بودند که از راه دریا وارد منطقه
بلوچستان شدند. آنها ابتدا در لباس تاجر وارد منطقه شدند. در پی ثبیت جایگاه،
پرتغالی ها نقاب از صورت افکنده و چهره استعمارگری خود را نشان دادند. در پی زیاده
خواهی های آنها و ریختن خون مردم، موجی از نارضایتی و انزجار در میان مردم نسبت به
پرتغالیها به وجود آمد. همل پس از آگاهی از موضوع با بسیج مردم به مقابله با
پرتغالی ها برخواست و دست آنها را از دریای مکران کوتاه کرده و حوزه نفوذشان را در
خلیج فارس محدود کرد.
پرتغالی ها با عنایت به هرج و مرج و بلبشوی حاکم بر کشور طی قراردادی
با شاه طهماب صفوی به نفوذ خود بر خلیج فارس رسمیت بخشیدند. در ماده چهارم این
قراداد پرتغالی ها متعهد شدند در صورت تمایل شاه طهماسب برای حمله به بلوچستان با افراد
و تسلیحات از وی حمایت کنند.
به دنبال اخراج پرتغالی ها از منطقه و کنسل شدن تجارت پرتغالی ها در
دریای مکران سایه ای از آرامش و امنیت تمام منطقه را فراگرفت. همل که از پاک بودن
دریا اطمینان یافته بود، در یکی از روزها به همراه تعداد قلیلی از افراد و بدون تجیزات
و تسلیحات لازم به دریا میزند تا در حوزه نفوذ خود به سیاحت و تفریح بپردازد. گفته
میشود طوفانی ناگهانی لنج همل را از مسیر منحرف کرده و آنها در مسیر گشت دریایی
پرتغالی ها قرار میدهد.
پرتغالی ها پس از اطمینان از اینکه همل را در چنگال خود گفته اند به
دنبال چاره میگردند تا با نرم کردن همل، از او برای رسیدن به اهداف استعماری خود استفاده
کنند؛ در نتیجه دو راه را پیش روی حمل قرار میدهند. پیشنهاد میکنند یا با یکی از
زنان پرتغالی ازدواج کند یا مرگ را برگزیند. پور جییند به جای تن دادن به این ذلت
و همکاری با پرتغالی ها برای نیل به اهداف استعماریشان گزینه دوم را انتخاب کرده و
در نبردی نا برابر به شهادت میرسد.
اکنون بیش از پنج قرن است که از این واقعه میگذرد اما فریاد همل فراتر
از منطقه خود نرفته است در حالی که بسیاری همچون همل بوده اند که پس از همل فریاد
سرداده اند ولی فریادشان تا کنون نیز در گوش هایمان زمزمه میشوند و در اذهانمان رژه
میروند.
برای شفافیت بیشتر بگذارید مثال هایی از این دست بگویم.
-امام قلی خان حاکم ایالت فارس، که پس از 118 سال خلیج فارس را
از یوغ استعمار پرتغالی ها نجات داده و دست آنها را از آبهای ایران کوتاه میکند.
همان کاری که پیش از وی همل خودمان در بلوچستان انجام داد. امروزه بخاطر رشادت های
امام قلی خان تندیسی از وی را در جزیره قشم بنا کرده اند. همچنین به مناسبت بیرون
راندن پرتغالی ها از خلیج فارس، از سال 1384 به بعد این روز را روز ملی خلیج فارس
نامگذاری کرده اند.
- رئیس علی دلواری را با دلیران تنگستان کمتر کسی است که نشناسد.
رئیس علی مشروطه خواهی بود که به مقابله با انگلیس ها پرداخت و پس از جنگ های
پیاپی و چشاندن طعم شکست به انگلیسی ها در تاریخ 12 شهریور 1294 به شهادت رسید. از
سال 89 به بعد تاریخ درگذشت وی را بعنوان روز مبارزه با استعمار انگلیس نام گذاری
کرده اند. تندیسی از وی را نیز در ورودی بندر دلوار بنا کرده اند.
همچنین قرار است کارگردان نام آشنا و کلاس یک کشور، محمد
حسین لطیفی، سریالی را با عنوان هنگام بیداری در ارتباط با زندگی و مبارزات رئیس
علی جلوی دوربین ببرد.
- میر مهنا از دیگر جنگاوران است که از برجسته ترین اقداماتش
بیرون راندن هلندی ها از جزیره خارک میباشد. برای بزرگداشت وی یک بازی رایانه ای
ساخته اند. همچنین جزیره ای غیرمسکونی در خلیج فارس و بندری در جزیره کیش را به
نام وی نامگذاری کرده اند.
نام هر کدام از این جنگاوران را که در گوگل سرچ کنید، علاوه بر دیگر
سایت ها ویکی پدیا هم مطلبی در ارتباط با زندگی و اقداماتشان نوشته است. اما اگر
برای همل سرچ کنیم خبری از ویکی پدیا نیست و در همان صفحه اول حمل و نقل و موضوعات
غیر مرتبط خودنمایی میکند!!!
شایسته نیست چنین انسان هایی اینگونه به باد نسیان سپرده شوند و گرد
گذر زمان جان فشانی آنها را از یادها ببرد.
چرا فریاد داد خواهی و استکبار ستیزی همسایگانمان، مرزهای بسیاری از
مناطق را در هم نوردیده اما فریاد همل در استان خودمان به زحمت شنیده میشود؟؟
سهم زیادی را خودمان مقصریم!!
اگر تاریخ بلوچ را تورق کرده و مدافه نماییم به این واقعیت پی میبریم
که ثبت تاریخ و قلم فرسایی پدیده ای نو در جامعه بلوچستان است. عواملی چون موقعیت
بد جغرافیایی، دور بودن از مرکز، همسایگان و مهمتر از همه وضع بد اقتصادی باعث فاصله
مردم از این موضوع شده است چرا که براساس نظریه مزلو میان مایحتاج مختلف انسانی
نیاز به رفع نیازهای فیزیولوژیکی در اولین مرحله قرار دارد و در صورتی مردم به سمت
نیاز های بعدی حرکت میکنند که این نیاز مرتفع گردد. لذا ثبت تاریخ و پرداختن به دیگر مسایل و مقوله ها به تازگی در جامعه بلوچستان
نهادینه شده و تا نهال شدنش صبر زیادی میطلبد.
در زمینه شناساندن فرهنگ ال بته به دور از رهیافت های فاناتیسمی
میطلبد ژورنالیست ها و نویسندگان فضای حقیقی و مجازی با نگاهی نو و جامع و به دور
از موازی کاری فرهنگ جامعه را به مرزهای فراتر از استان و کشور معرفی نمایند تا بالتبع
تحقیقات بیشتری از سوی دیگران به این منطقه و میراث های مادی و معنوی اش معطوف
دارند. اگر بگوییم فرهنگ بلوچ در بسیاری از زمینه ها بکر است چیزی به گزاف نگفته
ایم.
از دیگر سو، عملکرد رسانه ملی در معرفی مردم این خطه از ایران عزیز به
شدت مورد نقد است. در همین رسانه ملی هرگاه که سخن ار اقوام میشود نامی از مردم
بلوچ گرفته نمیشود. یا هرگاه که سخن از میهمان نوازی جنوبی ها میشود گویی این منطقه
در جنوب ایران وجود خارجی ند ارد و ده ها و صد ها مساله دیگر اینچنینی!! بنابراین
هنگامی که موجودیت یک قوم که خود را ایرانی میدانند و به ایرانی بودن خود مفتخرند
در هاله ای از ابهام قرار میگیرد طبیعی است که هیچ کدام از ویژگی ها و مولفه های
مثبتش مورد توجه قرار نمیگیرد. در مقابل رسانه ی ملی در منفی نشان دادن این قوم
لطف ها نموده. این سازمان بلوچ ها را تمام بند مردمی متحجر، در گیر ودار جمود و
محافظه کاران و بنیادگرایانی مذهبی و قومی معرفی نموده است.
ضمنا به نظر نمیرسد که برای گرامیداشت همل نام بندر یا خیابانی را به
نام وی مزین کرده باشند و یا تندیسی از وی را در میدانی بنا کرده باشند. لذا در
مورد سوم از مسولین استانی نیز انتظار میرود که در حوزه ی کاری خود یاد چنین انسان
هایی را با اینگونه اقدامات گرامی دارند.
داریوش مبارکی
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر